Wat doe je als een gemeente je vraagt om een opvangvoorziening voor psychisch kwetsbare mensen te ontwikkelen? Stade kreeg die vraag in 2018. Natuurlijk hadden we gehoor kunnen geven aan de letter van de opdracht, maar het leek ons beter om eerst te kijken naar het probleem achter de vraag: welk probleem wilde deze gemeente eigenlijk oplossen? En zou een opvangvoorziening daarvoor dan de beste oplossing zijn? We bespraken dit met de gemeente en kregen groen licht voor een onderzoek.
We spraken tal van organisaties, experts en ervaringsdeskundigen. Wat bleek? Er was helemaal geen behoefte aan grootschalige centrale opvang. Door psychische problemen kan het persoonlijk leven flink in de war raken, en kunnen contacten met anderen zijn veranderd of zelfs weggevallen. Mensen kunnen vereenzamen, of raken ontregeld en kunnen dan overlastgevend gedrag gaan vertonen. Een inclusieve aanpak met als doel hen in de eigen woonwijk te betrekken bij het ‘gewone leven’ kan dit helpen voorkomen. Mensen met een psychische kwetsbaarheid hebben immers, net als ieder ander, de behoefte om anderen te spreken, zichzelf te kunnen zijn en ergens deel van uit te maken. De drempel om opnieuw een eigen netwerk te ontwikkelen is echter vaak hoog, onder andere door schaamte, stigma en isolement.
Deze bevindingen als uitkomst van het onderzoek presenteerden we aan de gemeente. Het resultaat was dat we aan de slag mochten met een proeftuin Preventie en Inclusie. De opdracht hierbij was om de inclusie van psychisch kwetsbare mensen praktisch vorm te geven.
Dit vormgeven deden we opnieuw samen met allerlei betrokkenen: van eerstelijnszorg, GGZ, woningcorporaties en welzijnswerk, tot ervaringsdeskundigen, informele hulpverleners en buurtnetwerken. Al snel werd duidelijk dat er niet iets nieuws nodig was in onze twee proeftuinwijken. Er was al zoveel. Het probleem was juist dat onze doelgroep de weg niet wist te vinden naar alle vormen van formeel en informeel aanbod, er niet zelfstandig naar toe durfde of kon, of gewoonweg de energie niet kon opbrengen om op zoek te gaan naar activiteiten. We besloten aan de slag te gaan met zogenaamde Schakelteams.
We stelden een klein team samen bestaande uit een ervaringsdeskundige die de wijk goed kende, een professional met GGZ achtergrond en een professional met opbouwwerkachtergrond, ieder voor 8 uren per week. Een vast team met duidelijke gezichten. Samen met hen ontwikkelden we vanaf september 2019 in de praktijk een werkwijze om psychisch kwetsbare bewoners te verbinden met het ondersteuningsaanbod in de wijk. Dit klinkt eenvoudiger dan het is. Zo’n aanpak valt of staat met de kwaliteit van de mensen die het Schakelteam bemensen en de ondersteuning die zij krijgen om te doen wat nodig is. Daarnaast is het cruciaal om door voortdurende communicatie veel energie te steken in de zichtbaarheid van het Schakelteam.
Schakelaars werken ‘ongeregeld’. Daarmee bedoelen we dat ze werken zonder regels vooraf. Ze hebben ‘scharrelruimte’ om samen met de persoon in kwestie te bepalen wat er precies nodig is. Schakelaars zijn doeners. De kracht en het unieke van hun werkwijze is laagdrempeligheid, zichtbare aanwezigheid op vindplaatsen, een informele werkwijze, de tijd kunnen nemen, ervaringsdeskundigheid, en het niet gekoppeld zijn aan een locatie, (GGZ)organisatie of gemeentelijke instantie. Er zijn geen instapvoorwaarden en wachttijden.
Het Schakelteam wijst de weg naar ontmoeting met lotgenoten, naar activiteitenaanbod, of helpt bij het zoeken van een maatje of netwerk. Indien nodig gaat een schakelaar letterlijk mee de drempel over of wijst hij de weg naar zorg. In Coronatijd, waarin gevaar van vereenzaming immers nog meer op de loer lag, ontstonden wandelgroepjes en digitale huiskamerbijeenkomsten.
De resultaten zijn veelbelovend. De schakelaars bereikten het afgelopen jaar 147 nieuwe inwoners, waarvan er 141 aangaven zeer tevreden te zijn over het resultaat. Daarnaast waren er via 40 netwerkactiviteiten 324 contacten met inwoners. Door hun informele en betrokken werkwijze is het Schakelteam ook voor professionals een waardevolle en effectieve aanvulling op hun werk.
Hieronder enkele reacties:
“Een bezoeker vertelde dat hij al eens van het Schakelteam had gehoord, maar eigenlijk pas echt geïnteresseerd werd toen zij daadwerkelijk in de wijk vlakbij zijn huis stonden met een bakfiets met koffie. Hierdoor is hij in gesprek gekomen met de mensen van het Schakelteam en voelde hij eigenlijk direct wel een klik. Vanaf de oprichting van het Schakelteam tot nu wandelt deze bezoeker nog steeds regelmatig met hen. Door de warme sfeer die er gezamenlijk wordt gecreëerd, ervaart hij veel binding met de andere mensen.”
Een praktijkondersteuner huisarts (POH): “Soms zijn mensen bij ons gewoon klaar. Dan zijn er zeker nog wel hulpvragen maar daar kunnen wij dan niet meer aan voldoen. Dat heeft vaak te maken met structuur in de dag, naar buiten kunnen gaan, wat wandelen, of gewoon andere mensen kunnen spreken. Wij hebben wij er niet de middelen voor om daar op in te kunnen springen en dan is het zo fijn dat we het Schakelteam kunnen inschakelen!”
Een beheerder van een woningcorporatie: “Als verhuurder zijn we het eerste aanspreekpunt voor overlast. De meest gevallen vallen onder mijn functie en op het moment dat ik het zelf niet kan behandelen dan ga ik het opschalen. Dan kan ik heel snel tegen jullie zeggen: ik heb een huurder, ik heb hem gesproken, het is akkoord dat jij mee mag, heb je tijd om een keer samen te gaan?”
Bent u geïnteresseerd in een aanpak die in de praktijk werkt? Neem vrijblijvend contact ons op.
En bekijk ook de website en sociale media van de Schakelteams:
Suzanne Bunnik
Senior Adviseur Stade Advies en voorzitter van het RET
Email: s.bunnik@stade.nl
Tel: 06 34 24 21 43